Merhaba sevgili okur — bugün Artvin’in geçmişine, isminin kökenine ve zaman içinde nasıl değiştiğine dair bir yolculuğa çıkalım. Farklı bakış açılarını ortaya koyarak — sanki bir sohbet ediyoruz — hem tarihî veriler hem de duygusal yorumlarla “Artvin’in eski ismi neydi?” sorusunu birlikte tartışalım.
Artvin: Zamanda yolculuk
Artvin, bugünkü adıyla tanıdığımız bu topraklar, tarih boyunca birçok uygarlığın — Hurrilerden Urartulara, Gürcülerden Bizans’a; Selçuklulardan Osmanlı’ya — ev sahipliği yapmış. :contentReference[oaicite:1]{index=1} Bu çeşitlilik, isminin de değişmesine yol açmış: Artvin’in “eski adı” olarak anılan isimler, dönem ve kaynağa göre farklılık gösteriyor.
“Erkek bakış açısı”: Veriler, etimoloji, belgeler
“Artavani / Artvani / Artvin” teorisi
En güçlü ve yaygın kabul gören görüşe göre Artvin, eski Gürcüce kaynaklarda Artavani adıyla geçer. Gürcü tarihçi Vahuşti de bu adlandırmayı kullanmıştır. :contentReference[oaicite:3]{index=3} “Artavani” sözcüğü, eski Farsça kökenli “Arta” ve Gürcüce “‑ovani” soneklerinin birleşiminden gelir. “Arta”, Zerdüştlük inancında kutsal bir tanrının adıdır; “‑ovani” ise “barındıran yer / ait yer” anlamındadır. Böylece “Artavani” kelimesi “Arta’yı barındıran yer / tapınağın bulunduğu yer” anlamı taşır. :contentReference[oaicite:4]{index=4}
Zaman içinde telaffuz ve yazılış değişiklikleriyle “Artavani → Artvani → Artvin” dönüşümü gerçekleştiği varsayılır. ([Vikipedi][1]) Bu teori, hem dilbilimsel hem tarihi verilere dayanıyor, somut ve ölçülebilir bir köken sunuyor — bu da erkek bakış açısının güven duyduğu “veri odaklı, nesnel” yaklaşım.
“Çoruh / Livane / Kollehis / Klarceti” gibi diğer eski adlar
Ancak “eski isim” denince sadece Artavani çıkmıyor. Bazı kaynaklarda, Artvin bölgesinin antik dönemlerde Kollehis ya da Klarceti adıyla anıldığı ileri sürülür. :contentReference[oaicite:8]{index=8} Roma, Bizans ve ardından Gürcü egemenliği dönemlerinde farklı adlandırmaların kullanıldığı da belgelerde yer alıyor. :contentReference[oaicite:9]{index=9}
Örneğin Osmanlı kayıtlarında, Artvin bölgesi bazen Livane veya “Livana” adıyla anılmış. ([Vikipedi][1]) Bu çok isimlilik, bölgenin tarih boyunca farklı siyasi ve kültürel kimliklerin geçiş noktasında olmasını gösteriyor — bu da güçlü bir veri ve belge temeline dayalı analiz isteyenler için önemli.
“Kadın bakış açısı”: Duygu, kimlik, toplumsal hafıza
Köken ve aidiyet hissi
Artvin ismini “Arta’nın yeri” olarak alıyorsa — bu, bölge halkı için derin bir köken ve kimlik hissi yaratıyor. Sanki bu topraklar kutsal bir anlam taşıyor; eski çağlardan beri üzerinde saygı duyulan bir inancın hatırası var. Bu anlam, bölgeye ait olanlara, “buradan geliyoruz” duygusunu veriyor.
Ayrıca “Artavani → Artvin” dönüşümü, değişen coğrafyaya ve diller arası etkileşime rağmen — bir süreklilik hissi sunuyor. Bu da “köklerimizi unutmadan bugüne geldik” duygusunu pekiştiriyor.
Çok isimlilik ve toplumsal bellek
Diğer yandan, Livane, Klarceti, Kollehis, Çoruh gibi farklı eski adların varlığı — bölgenin çok katmanlı geçmişini, farklı medeniyetlerin izlerini taşıdığını anlatıyor. Bu, Artvin’de yaşayanlar için hem zengin bir kültürel miras hem de karmaşık bir kimlik demek.
Bazı yaşlı ailelerin anlatılarında, büyükannelerinden “Livane zamanında …” hikâyeleri duyuluyor olabilir — bu, ad değişikliklerinin sadece kâğıtlarda değil, hafızalarda da yankı bulduğunu gösteriyor. Böyle bir geçmiş, bir yandan gurur; diğer yandan “kimliğin nerede başlıyor?” sorusunu beraberinde getirebilir.
İsim değişikliği: Modern Türkiye’de Artvin adı
Cumhuriyet döneminde, yönetim yapılanmasında yeniden düzenlemeler yapılırken il ve merkez isimlerinde değişiklikler yaşandı. 1930’larda Artvin, bir süre Çoruh adıyla anıldı. 17 Şubat 1956 tarihli 6668 sayılı kanunla, resmi olarak ilin adı “Artvin” olarak tescillendi. :contentReference[oaicite:13]{index=13}
Yani bugün “Artvin” diyorsak — bu isim hem eski Gürcüce kökenli bir adı canlandırıyor hem de modern Türkiye’nin idarî kararlarıyla resmiyet kazanmış bir kimliği temsil ediyor.
Hangi “eski isim” gerçek? Hangisi ruhu taşıyor?
Belki sen de merak ediyorsun: Bu kadar çok isim içinde — Artavani mi, Livane mi, Çoruh mu, Kollehis mi — hangisi “gerçek eski adı”? Belki hiçbirisi tam olarak değil. Çünkü her çağ, kendine göre farklı bir ad vermiş; her adın ardında farklı bir kültür, farklı bir halk, farklı bir dönem var.
Ama belki de en sahici ve derin hisseden isim “Artavani / Artvin” — çünkü o hem dilbilimsel kökene dayanıyor, hem de bugün kullandığımız isme dönüşmüş. Diğerleri ise geçmişin izleri; toprakta, taşta, mahalle adlarında yaşayan hatıralar.
Sohbeti sen uzat: Sen ne düşünüyorsun?
Sence Artvin’in “gerçek eski adı” hangisi olabilir? Bu çok katmanlı tarih içinde — dil, inanç, coğrafya ve devletler değişmiş olabilir; ama ismin ruha hitap eden yanı hangisinde saklı? Ya senin büyüklerinden duydun mu eski adlarla ilgili hikâyeler? Yorumlarda paylaş, birlikte tartışalım!
::contentReference[oaicite:14]{index=14}
[1]: “Artvin – Vikipedi”